چگونه می‌توانیم به رسانه‌ها اطمینان کنیم؟ آیا تشخیص حق و باطل در رسانه‌ها ممکن است؟
پاسخ
از طرح این سوال مهم ممنون هستیم. برای رسیدن به پاسخ ابتدا به طور مختصر چند عنوان مهم را بررسی می کنیم.
خبر و رسانه
کار رسانه انتشار اخبار در قالب های مختلف است. حال ببینیم «خبر» چیست؟
«خبر» بیان یک واقعه یا یک حادثه و یا گزارش از یک جریان است، «خبر» از دو حال خارج نمی‌باشد؛ یا دروغ است و یا راست.
بدیهی است که خبر دروغ غیر مستند است، لذا به صورت شایعه رایج می‌شود و قرآن کریم به ما آموخته است که هیچ حرف غیر مستند، از منبع غیر موثق را قبول نکنیم و تا برای ما یقین حاصل نشده، آن را به دیگران منتقل ننماییم؛
اما، خبر راست نیز الزاماً به قصد خیر بیان نمی‌گردد و چه بسا هدف از انتشار و بیان آن شرّ و به نفع دشمن باشد. چنان چه حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «کلمة الحق و یراد به الباطل» – یعنی: کلمه گفته شده حق است، اما اراده و هدف از بیان آن باطل است.
به عنوان مثال: ممکن است دوست و دشمن خبر از یک واقعه یا گزارش از یک جریانی بدهند که به لحاظ خبری درست است. مثلاً بگویند: در ایران نرخ بی‌کاری یا تورم بالا رفته است. خب این خبر درست است و کسی نمی‌تواند تکذیب یا انکار نماید، اما باید دید که چه کسی به چه قصدی این خبر را بیان می‌دارد؟! مثلاً اگر بی‌بی‌سی خبر از رشد نرخ بی‌کاری و تورم در امریکا و کشورهای اروپایی و تظاهرات مردم می‌دهد، به همان سیاق، صبغه و هدفی است که راجع به جمهوری اسلامی ایران خبر یا گزارش می‌دهد؟
در صورتی که هر دو خبر درست است، هم خبر تورم و بی‌کاری در ایران و هم رشد نرخ تورم و بی‌کاری در آمریکا و کشورهای غربی. اما هر کدام با چه موضع و هدفی؟
در اینجاست که اطلاعات کلی و قبلی، فهم، شعور و بصیرت مخاطب کارساز است و از طرفی موضع سیاسی نشردهنده اخبار هم اهمیت می‌یابد.
موضع سیاسی
گاهی مواضع «مواضع سیاسی» است که معطوف به جهت‌گیری‌هاست. هر حکومتی، هر دولتی و کلاً هر شخصی برای خود اهداف و منافعی در نظر گرفته است و به تناسب آن نسب به هر امری و از جمله مسائل سیاسی موضع‌گیری می‌نماید. اما یک موقع سخن از «گزاره‌ها»ی سیاسی است که از طریق اخبار و گزارشات در رسانه‌ها اطلاع‌رسانی می‌گردد و سپس در اذهان مورد تحلیل و نتیجه‌گیری تأثیرگذار در موضع‌گیری قرار می‌گیرد..
نقش جهان بینی در موضع سیاسی
مواضع سیاسی همگان در این عالم، به جهان‌بینی و اعتقادات آنها بر می‌گردد و منطبق با آن است. خواه جهان‌بینی آنها الهی باشد یا مادی، خواه عالمانه باشد یا جاهلانه و خواه عادلانه باشد یا ظالمانه.
اگر موضع سیاسی یک مسلمان بر اساس «سیاست ما عین دیانت ماست» باشد، آن‌گاه موضع‌گیری در مقابل هر امری و از جمله امور مربوط به حکومت که اصطلاحاً به آن سیاست گفته می‌شود دقیقاً منطبق با دیانت او خواهد بود. چه موضع‌گیری مقابل اصول اعتقادی باشد – چه مقابل پدر، مادر، همسر – چه مقابل پول، ثروت و فقر – و چه در قبال حکومت، دولت و … .
سیاست مسلمان عین دیانت اوست، سیاست امریکا عین دیانت اوست، سیاست منافق عین دیانت اوست، سیاست مال‌پرست و مترف عین دیانت اوست… .
با توجه به شناخت جهان‌بینی افراد می‌توان نوع پوشش‌دهی اخبار و هدف از انتشار آن را دانست. اگر جهان بینی یک رسانه مبتنی بر رذالت و سیاه نمایی است؛ می توان به یقین گفت که اخبار او نیز مبتنی بر سیاه نمایی و دور کردن از واقعیت است. اگر رسانه ای سابقه طولانی در تحریف اخبار و درج اطلاعات نادرست دارد، به یقین می توان گفت که روش او همواره آمیختن حق و باطل و ارائه گزارش متناسب با مواضع منافقانه است.
پس تشخیص حق و باطل و خبر درست و صحیح در ابتدای امر کمی مشکل به نظر می رسد اما ممارست و تلاش برای شناخت قطعا نتیجه خوبی خواهد داشت.
