آیا امامت در شیعه موروثی نیست؟
پاسخ:
الف) پیامبران با ثبوت نبوت و کمالاتشان، در قلب‌ها جا گرفته و در میان مردم محبوبیت خاصی پیدا می‌کنند. مردم نیز درصورتی‌که کسی را دوست بدارند وابستگان صالحِ او را نیز دوست می‌دارند و هرکسی‌که مورد محبت قرار گرفت درصدد اطاعت از فرمان او برمی‌آیند؛ ازاین‌رو، بهترین افراد برای امامت و جانشینی و یا نبوت، ذریه و نسل آن پیامبراند؛ هرچند ما این را مطلق نمی‌دانیم، بلکه قیدها و شرط‌هایی را که ازجمله عصمت و افضل بودن و… را نیز در امام معتبر می‌دانیم؛
ب) گرچه در بین نسل پیامبران، انسان‌های ناصالح نیز بوده‌اند، اما نباید تأثیر غذای طیب و طینت و رحم پاک را در تربیت نسلی شایسته فراموش کرد و نقش وراثت و… را در انتقال سجایای اخلاقی و شایستگی‌ها نادیده انگاشت؛ بنابراین، گرچه انتخاب امام براساس لیاقت‌ها و شرایط گفته‌شده است، اما انکارشدنی نیست که عامل وراثت نقش مهمی در بسترسازی این شرایط و فراهم کردن زمینه‌های لازم ایفا می‌کند؛
پ) شیعۀ امامیه بر این اعتقاد است که برای امام شروطی، ازجمله عصمت، افضل‌بودن و علم لدنّی لازم است.[1] این شرط‌ها چیزی جز بیان لیاقت‌ها نیست و بدیهی است که از این شایستگی‌ها تنها خداوند آگاهی دارد؛ براین‌اساس، تنها راه تعیین امام، نصّ از جانب خداوند متعال و معرّفی از جانب رسول خدا و امامان معصوم است؛
ت) پس از حسن(ع) برادر گرامی آن حضرت، حسین(ع)، امام می‌شود و پس‌از آن حضرت فرزندش سجاد(ع) درحالی‌که محمّد بن حنفیه برادر حسین(ع) هنوز زنده بود و همچنین، در بین فرزندان ائمه گاهی فرزند کوچک‌تر به امامت می‌رسید نه فرزند بزرگ‌تر و این نیست مگر اینکه مقام امامت، یک لیاقت ذاتی را طلب می‌کرده و خداوند به کسانی‌که شایستگی این مقام والا را دارا بودند، این مقام را موهبت نموده است؛[2]
حکومت موروثی
ث) در آیۀ 124 سورۀ بقره [3] حکومت موروثی و نسبی، به‌طور مطلق، نفی نشده، بلکه به‌خصوص ستمگران از ذریۀ حضرت ابراهیم نفی‌شده است؛ ازاین‌رو، ذریه و نسل حضرت ابراهیم و هر پیامبر دیگری، درصورتی‌که ظالم نباشند، (چه ظلم به خدا، چه ظلم به خلق و چه ظلم به نفس نداشته باشند) و شایستگی لازم را داشته باشند، می‌توانند مقام امامت و رهبری جامعه را برعهده گیرند.
همچنین، همان‌گونه‌که می‌دانیم بیشتر امامان بیش از یک فرزند پسر داشتند، ولی درعین‌حال امامت به یکی از آن‌ها می‌رسید. گذشته از این، شبهۀ موروثی‌بودن امامت شبهه‌ای است که امروزه از طرف وهابی‌ها علیه شیعه مطرح و به آن دامن‌زده می‌شود. آنان می‌گویند شیعه معتقد به موروثی بودن امامت است؛ درحالی‌که، می‌بینیم خود آنان در کنف حمایت و تحت لوای دولت‌ها و حکومت‌هایی زندگی می‌کنند که براساس حکومت موروثی تشکیل شده‌اند؛ پس، چرا هنگامی‌که نوبت به اهل‌بیت می‌رسد پرچم مخالفت برمی‌دارند و بر شیعه هجوم می‌برند.[4]
منابع
[1]. محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج 26، ص 68.
[2]. برای نمونه، باآنکه اسماعیل بزرگترین فرزند حضرت صادق بود، حضرت موسی بن جعفر به مقام ولایت رسید و نیز باآنکه محمد بزرگترین فرزند امام علی نقی بود، برادرش حضرت حسن به مقام ولایت دست یافت (شیخ عباس قمی، منتهی الامال، قم، هجرت، 1377، ج 2، ص 294 و 687).
[3]. [بیاد آر] هنگامی که خداوند ابراهیم را به اموری چند امتحان فرمود و همه را به جای آورد خدا بدو گفت: من تو را به پیشوایی خلق برگزیدم عرض کرد این پیشوایی را به فرزندان من نیز عطا خواهی کرد؟ فرمود: [آری، اگر شایستۀ آن باشند] عهد من هرگز به ستمکاران نمیرسد.» (بقره:124)
[4]. ر.ک. علی اصغر رضوانی، امام </em>شناسی و پاسخ به شبهات، قم، مسجد مقدس جمکران، 1378، ج 1، ص151.
چرا مقام امامت در آیین ما به صورت نسل به نسل از پدر به پسر منتقل شده است؟
